Θεόφιλου Χατζημιχαήλ: ΔιάκοςΑντί πανηγυρικού
Μια απ’ τις ομορφιές της ποίησης είναι ότι σ’ αφήνει ελεύθερο να συλλογιέσαι και να την ερμηνεύεις. Να την ακούς, όπως χτυπάει –όπου χτυπάει- μέσα σου, στον καθένα ίσως και διαφορετικά. Να σ’ αρέσει, να σε συγκινεί, και να μην ξέρεις πάντα το γιατί, ή τουλάχιστον ακριβώς το γιατί. Η λειτουργία της τέχνης γενικώτερα.
Η Ελλάδα λοιπόν του 2008, πιστή στην ιστορία της, εξακολουθεί να μας πληγώνει –ίσως λιγότερο ποιητικά απ’ ότι τον Σεφέρη- κυρίως όταν γυρίζουμε από ταξίδια και την βρίσκουμε στην κατάσταση που είναι, μακριά και πίσω απ’ τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τι να πρωτοσυγκρίνει κανείς; Τα σχολεία, τις συγκοινωνίες, τον θόρυβο, την καθαριότητα, την ευγένεια, τις υποδομές ή την νοοτροπία γενικά; Σε πολλά υστερούμε. Σε άλλα δικαιολογημένα σε άλλα ολωσδιόλου αδικαιολόγητα. Εκεί όμως που η υστέρησή μας είναι θλιβερή, είναι η κοινωνική μας συμπεριφορά, ο σεβασμός σ’ αυτά που μοιραζόμαστε με τους άλλους, ο σεβασμός στον δίπλα μας, στα δικαιώματά του. Λειτουργούμε σαν να είμαστε μόνοι σ’ αυτή τη χώρα και όλα πρέπει να εναρμονίζονται στην ιδιομορφία μας. Για τι να πρωτομιλήσουμε; Για τις ώρες της κοινής ησυχίας; τις ροχάλες στον δρόμο; τα άδεια πακέτα των τσιγάρων στα μούτρα του οδηγού που ακολουθεί; τις κόρνες; τα γκάζια και τις μουσικές από τα «φτιαγμένα» αυτοκίνητα και τις μηχανές;
Όταν επιστρέφεις από την υπόλοιπη Ευρώπη, έχεις εξαιρετικές πιθανότητες να ρθείς σε επαφή με την κατάσταση, κατ’ ευθείαν μόλις μπείς στο ταξί από το αεροδρόμιο και ακούσεις τα χυδαία σκυλοτράγουδα του οδηγού.
Ακόμα κι από τις πιο φτωχές χώρες, που πρόσφατα μπήκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στο θέμα αυτό είμαστε πίσω, πολύ πίσω, παρά την ευμάρειά μας την υλική. Κι εδώ είναι που έρχεται η παιδεία, η παιδεία μας γενικώς. Το απαξιωμένο σχολείο –και από τα έξω και από τα μέσα- η σαχλή τηλεόραση, ο ξεπεσμός της πολιτικής και των πολιτικών, η υποκρισία και η αγοραία αντίληψη της εκκλησίας. Όλοι οι θεσμοί που θα μπορούσαν να παιδέψουν και να ανυψώσουν την κοινωνία μας –της οικογένειας συμπεριλαμβανομένης- βρίσκονται σε κρίση, σε κρίση αλληλοτροφοδοτούμενη.
Την πιο καταλυτική σημασία όμως στην κρίση της κοινωνίας μας την έχει η κρίση στην παιδεία, και αν πάμε στα ενδότερά της, ο ρόλος του δασκάλου και η συνειδητοποίηση του ρόλου αυτού από τους ίδιους τους δασκάλους –γενικώς και σε όλες τις βαθμίδες. Από την απαξίωση της παιδείας ξεκινάει ο ξεπεσμός μιας κοινωνίας. Χωρίς παιδεία δεν υπάρχει καμία αντίσταση στον εκφυλισμό. Με την παιδεία όλοι οι θεσμοί μιας κοινωνίας γίνονται καλύτεροι. Ο δάσκαλος είναι ο πρωταγωνιστής στην διαδικασία αυτή. Αυτός οφείλει, μπορεί και πρέπει να σηκώσει την σημαία αυτής της παλιγγενεσίας. «Ο τρώσας και ιάσεται».
Μια απ’ τις ομορφιές της ποίησης είναι ότι σ’ αφήνει ελεύθερο να συλλογιέσαι και να την ερμηνεύεις. Να την ακούς, όπως χτυπάει –όπου χτυπάει- μέσα σου, στον καθένα ίσως και διαφορετικά. Να σ’ αρέσει, να σε συγκινεί, και να μην ξέρεις πάντα το γιατί, ή τουλάχιστον ακριβώς το γιατί. Η λειτουργία της τέχνης γενικώτερα.
Η Ελλάδα λοιπόν του 2008, πιστή στην ιστορία της, εξακολουθεί να μας πληγώνει –ίσως λιγότερο ποιητικά απ’ ότι τον Σεφέρη- κυρίως όταν γυρίζουμε από ταξίδια και την βρίσκουμε στην κατάσταση που είναι, μακριά και πίσω απ’ τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τι να πρωτοσυγκρίνει κανείς; Τα σχολεία, τις συγκοινωνίες, τον θόρυβο, την καθαριότητα, την ευγένεια, τις υποδομές ή την νοοτροπία γενικά; Σε πολλά υστερούμε. Σε άλλα δικαιολογημένα σε άλλα ολωσδιόλου αδικαιολόγητα. Εκεί όμως που η υστέρησή μας είναι θλιβερή, είναι η κοινωνική μας συμπεριφορά, ο σεβασμός σ’ αυτά που μοιραζόμαστε με τους άλλους, ο σεβασμός στον δίπλα μας, στα δικαιώματά του. Λειτουργούμε σαν να είμαστε μόνοι σ’ αυτή τη χώρα και όλα πρέπει να εναρμονίζονται στην ιδιομορφία μας. Για τι να πρωτομιλήσουμε; Για τις ώρες της κοινής ησυχίας; τις ροχάλες στον δρόμο; τα άδεια πακέτα των τσιγάρων στα μούτρα του οδηγού που ακολουθεί; τις κόρνες; τα γκάζια και τις μουσικές από τα «φτιαγμένα» αυτοκίνητα και τις μηχανές;
Όταν επιστρέφεις από την υπόλοιπη Ευρώπη, έχεις εξαιρετικές πιθανότητες να ρθείς σε επαφή με την κατάσταση, κατ’ ευθείαν μόλις μπείς στο ταξί από το αεροδρόμιο και ακούσεις τα χυδαία σκυλοτράγουδα του οδηγού.
Ακόμα κι από τις πιο φτωχές χώρες, που πρόσφατα μπήκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στο θέμα αυτό είμαστε πίσω, πολύ πίσω, παρά την ευμάρειά μας την υλική. Κι εδώ είναι που έρχεται η παιδεία, η παιδεία μας γενικώς. Το απαξιωμένο σχολείο –και από τα έξω και από τα μέσα- η σαχλή τηλεόραση, ο ξεπεσμός της πολιτικής και των πολιτικών, η υποκρισία και η αγοραία αντίληψη της εκκλησίας. Όλοι οι θεσμοί που θα μπορούσαν να παιδέψουν και να ανυψώσουν την κοινωνία μας –της οικογένειας συμπεριλαμβανομένης- βρίσκονται σε κρίση, σε κρίση αλληλοτροφοδοτούμενη.
Την πιο καταλυτική σημασία όμως στην κρίση της κοινωνίας μας την έχει η κρίση στην παιδεία, και αν πάμε στα ενδότερά της, ο ρόλος του δασκάλου και η συνειδητοποίηση του ρόλου αυτού από τους ίδιους τους δασκάλους –γενικώς και σε όλες τις βαθμίδες. Από την απαξίωση της παιδείας ξεκινάει ο ξεπεσμός μιας κοινωνίας. Χωρίς παιδεία δεν υπάρχει καμία αντίσταση στον εκφυλισμό. Με την παιδεία όλοι οι θεσμοί μιας κοινωνίας γίνονται καλύτεροι. Ο δάσκαλος είναι ο πρωταγωνιστής στην διαδικασία αυτή. Αυτός οφείλει, μπορεί και πρέπει να σηκώσει την σημαία αυτής της παλιγγενεσίας. «Ο τρώσας και ιάσεται».
