Fernand Leger, Les grands plongeursΕΝΙΑΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗ ΚΑΙ ΟΧΙ ΕΝΙΑΙΑ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
(εισήγηση του Χάρη Ναξάκη, Καθηγητή ΤΕΙ Ηπείρου, στην Ημερίδα για την πανεπιστημιοποίηση των ΤΕΙ, στην Χαλκίδα)
Η πανεπιστημιοποίηση των ΤΕΙ όχι μόνο αποτελεί την μόνη ρεαλιστική και βιώσιμη λύση για τα ιδρύματά μας αλλά πρέπει να κατανοήσουμε ότι δεν πρόκειται για μια στρατηγική επιλογή ή για μία μεσο-μακροπρόθεσμη λύση, αλλά για μία άμεση λύση. Παλεύουμε για ενιαία πανεπιστημιακή και όχι για ενιαία τριτοβάθμια εκπαίδευση, στην οποία άλλωστε ήδη ανήκουμε
· Η ανάγκη της μετονομασίας των Τ.Ε.Ι. σε Πανεπιστήμια δεν προκύπτει λόγω της αναγνώρισης των πτυχίων των Κολεγίων (Κ.Ε.Σ.) ως ισότιμα με τα κρατικά, σε επίπεδο επαγγελματικών δικαιωμάτων. Παρότι είμαστε αντίθετοι στην προσπάθεια υπαγωγής της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στους μηχανισμούς της αγοράς, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η κρίση στα Τ.Ε.Ι. και ιδιαίτερα στα περιφερειακά προϋπήρξε της αναγνώρισης των Κ.Ε.Σ. και γι’ αυτό η αναγνώριση αυτή μπορεί μεν να επιταχύνει την κρίση αλλά δεν αποτελεί την αιτία της.
· Ούτε βέβαια η γενεσιουργός αιτία της κρίσης είναι η θεσμοθέτησης της βάσης εισαγωγής «δέκα». Όσο έχουν δίκαιο όσοι υποστηρίζουν ότι το συγκεκριμένο μέτρο είναι άδικο, γιατί την ίδια στιγμή χωρίς καμία προϋπόθεση ο οποιοσδήποτε μπορεί να σπουδάσει σε πανεπιστήμια της αλλοδαπής ή με κλήρωση να εισαχθεί στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, άλλο τόσο έχουν δίκαιο όσοι λένε ότι δεν είναι δυνατόν να εισάγεσαι στην τριτοβάθμια εκπαίδευση με βαθμό 3 ή 4. Η λύση στο δίλημμα υπέρ ή κατά της βάσης δέκα είναι η κατάργηση των πανελλαδικών εξετάσεων και η ελεύθερη είσοδος των αποφοίτων Λυκείου στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Τα ιδρύματα από μόνα τους θα καθορίζουν με εξετάσεις τον αριθμό των σπουδαστών που επιθυμούν να δεχτούν.
· Υπάρχουν και αυτοί που βλέπουν το δέντρο και όχι το δάσος και υποστηρίζουν ότι για την κρίση των ΤΕΙ ευθύνονται δευτερεύοντα ζητήματα όπως η έλλειψη υλικοτεχνικής υποδομής, ή η έλλειψη μονίμου εκπαιδευτικού προσωπικού. Υπάρχουν πανεπιστημιακά τμήματα στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Στερεάς Ελλάδας και Δυτικής Μακεδονίας με ελάχιστους μόνιμους καθηγητές, αλλά δεν αντιμετωπίζουν κανένα πρόβλημα με τους εισακτέους. Αλήθεια γιατί;
· Τρία είναι τα βασικά στοιχεία της κρίσης των Τ.Ε.Ι. :
α. Η υπερεξειδίκευση των επιστημονικών αντικειμένων των τμημάτων που περιορίζει το εύρος των εργασιακών δικαιωμάτων των αποφοίτων
β. ο κατακερματισμός των τμημάτων ενός Τ.Ε.Ι. στο όνομα της περιφερειακής ανάπτυξης, ελέω ρουσφετιού δηλαδή, σε 2, 3 ή 4 πόλεις, γεγονός που αποδυναμώνει κάθε προσπάθεια συγκρότησης μίας ακαδημαϊκής κοινότητας και παραγωγής επιστημονικού και ερευνητικού έργου
γ. και κυρίως το φαντασιακό του μέσου Έλληνα που θεωρεί ότι την ποιότητα των σπουδών και την καλή επαγγελματική καριέρα εξασφαλίζει η μαγική λέξη «πανεπιστήμιο». Γιατί ένας απόφοιτος λυκείου επιλέγει να δηλώσει το τμήμα «Μεσογειακών Σπουδών» ή το τμήμα «Μηχανικών Οικονομίας» ή αυτό της «Κοινωνικής Ανθρωπολογίας» ή το τμήμα «Μάνατζμεντ του Αθλητισμού»; Επειδή έχουν καλύτερες προοπτικές στην αγορά εργασίας από διάφορα τμήματα Τ.Ε.Ι.; Όχι. Μόνο και μόνο επειδή ονομάζονται Πανεπιστήμια.
Πως θα γίνει η μετεξέλιξη των Τ.Ε.Ι. σε Πανεπιστήμια
1. Η μετεξέλιξη πρέπει να γίνει με ένα νέο νόμο επανίδρυσης των ιδρυμάτων ως πανεπιστήμια και όχι ως μέρος της Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Είναι αφελής όποιος πιστεύει ότι τα πανεπιστήμια θα συμφωνήσουν να διευρυνθούν για να ενταχθούν τα Τ.Ε.Ι. σε αυτά ή να απορροφηθούν τα Τ.Ε.Ι. από τα Πανεπιστήμια. Στην απίθανη αυτή περίπτωση οι όροι που θα τεθούν θα είναι απαξιωτικοί για εμάς ( ο τακτικός καθηγητής Τ.Ε.Ι. μόλις μετά βίας θεωρούν οι Πανεπιστημιακοί ότι αντιστοιχεί στον δικό τους Επίκουρο). Η όποια συζήτηση για συνένωσή μας με τα πανεπιστήμια μπορεί να γίνει υπό την προϋπόθεση ότι έχει προηγηθεί η Πανεπιστημιοποίηση των ΤΕΙ, γιατί μόνο έτσι θα μιλάμε με ίσους όρους. Στο σημείο αυτό θέλω να σημειώσω ότι δεν εκλιπαρούμε να γίνουμε πανεπιστήμια γιατί αντιμετωπίζουμε προβλήματα με τους εισακτέους, λόγω της βάσης «δέκα» ή των Κ.Ε.Σ., αλλά γιατί πιστεύουμε ότι πραγματικά είμαστε. Καμία διαφορά στις προϋποθέσεις του νόμου αλλά και στην ουσία των προσόντων δεν έχουν οι καθηγητές των Τ.Ε.Ι. μ’ αυτούς των Πανεπιστημίων, τουλάχιστον όσοι έγινα καθηγητές τα τελευταία 10-15 χρόνια.
2. Η μετεξέλιξη πρέπει να γίνει με νόμο επανίδρυσης των ιδρυμάτων ως πανεπιστήμια, όπως έγιναν πανεπιστήμια χωρίς να έχουν τις μισές προϋποθέσεις που έχουν τα Τ.Ε.Ι, η σχολή οικιακής οικονομίας σε Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, οι διετείς σχολές δασκάλων –Παιδαγωγικά τμήματα, η Πάντειος Σχολή -Πάντειο Πανεπιστήμιο κτλ. Απ’ ότι βλέπουμε τα ράσα κάνουν τον παπά.
Είναι τελείως λάθος η λογική της σταδιακής μεταρρύθμισης του θεσμικού πλαισίου των ΤΕΙ προς την κατεύθυνση της ανωτατοποίησης που συντελείται από το 1985 μέχρι σήμερα, με λίγα αποτελέσματα. Πρώτα να ονομαστούμε ανώτατα ιδρύματα, μετά να έχουμε ίση μεταχείριση με τα πανεπιστήμια όσο αφορά στη χρηματοδότηση, στη συνέχεια να γίνουν οι βαθμίδες 4 από 3, μετά να αποκτήσουμε μεταπτυχιακά, αργότερα διδακτορικά κτλ. Στην ίδια κατεύθυνση είναι οι ρυθμίσεις που προωθεί το υπουργείο για τη δημιουργία εργαστηρίων έρευνας, η δυνατότητα συνεργασίας ΤΕΙ και Πανεπιστημίων σε προπτυχιακό επίπεδο, η θέσπιση κινήτρων (άδειες) για την απόκτηση διδακτορικού τίτλου, το κλείσιμο των τμημάτων που έχουν αριθμό εγγεγραμμένων σπουδαστών κατ’ έτος μικρότερο του 10% του αριθμού των εισακτέων για πέντε συνεχόμενα έτη κλπ.
Και όταν αυτά πραγματοποιηθούν σε βάθος χρόνου, τι θα έχει αλλάξει; Τίποτα. Είμαστε ήδη μέρος της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης με λιγοστά για εμάς θετικά αποτελέσματα. Στο φαντασιακό του μέσου Έλληνα θα συνεχίζει να καταγράφεται ότι τα πανεπιστήμια είναι πιο πάνω από τα ΤΕΙ. Γιατί, αλήθεια, οι οπαδοί αυτής της θεωρίας της σταδιακής ανωτατοποίησης των ΤΕΙ, της άποψης ότι τα πράγματα σήμερα στα ΤΕΙ είναι καλύτερα από χθες και προοδευτικά θα γίνονται ακόμα καλύτερα δεν ενθαρρύνουν τα παιδιά τους να δηλώνουν στο μηχανογραφικό πρώτα τα τμήματα των ΤΕΙ; Η μετονομασία των ΤΕΙ σε πανεπιστήμια πρέπει να γίνει εδώ και τώρα και όχι σε ένα ομιχλώδες μέλλον, αφού πρώτα έχουμε «ωριμάσει».
3. Η μετεξέλιξη προϋποθέτει μεταβατική περίοδο στο τέλος της οποίας όλα τα Τ.Ε.Ι. και τα τμήματα θα γίνουν Πανεπιστήμια αν:
Α. κάνουν αναγκαίες προσαρμογές στα προγράμματα σπουδών τους
Β. συγχωνευθούν τα τμήματα με αυστηρή εξειδίκευση και περιορισμένες προοπτικές απασχόλησης των αποφοίτων στην αγορά εργασίας
Γ. συγκεντρωθούν τα τμήματα της ίδιας σχολής σε μία πόλη και μειωθεί ο κατακερματισμός των τμημάτων σε πολλές πόλεις.
4. Η βαθμίδα του καθηγητή εφαρμογών πρέπει να μετατραπεί σε Λέκτορα με διδακτορικό. Οι υπάρχοντες Καθηγητές Εφαρμογών θα παραμείνουν στη θέση τους μέχρι την συνταξιοδότηση. Όσοι Καθηγητές Εφαρμογών αποκτήσουν διδακτορικό εξελίσσονται στην βαθμίδα του Λέκτορα. Παραμένει η βαθμίδα του Ε.Τ.Π.
5. Να θεσμοθετηθούν κίνητρα (πλασματικά χρόνια κτλ) για την αποχώρηση όσων μελών Ε.Π. (Επίκουροι, Αν. Καθηγητές, Καθηγητές) δεν διαθέτουν διδακτορικό.
6. Να καταργηθούν ταυτόχρονα με την επανίδρυση των Τ.Ε.Ι. ως πανεπιστήμια όλες οι διατάξεις που αφορούν στη δημόσια διοίκηση, τα επαγγελματικά επιμελητήρια και σχετίζονται με τα επαγγελματικά δικαιώματα και να εναρμονιστούν με τις αντίστοιχες διατάξεις των πανεπιστημίων. Το ζήτημα της απόκτησης επαγγελματικών δικαιωμάτων δεν λύνεται με την έκδοση προεδρικών διαταγμάτων που τα καθορίζουν, όπως αφελώς ορισμένοι πιστεύουν. Υπάρχουν τμήματα για τα οποία έχουν εκδοθεί σχετικά προεδρικά διατάγματα αλλά επί της ουσίας δεν έχουν επαγγελματικά δικαιώματα, γιατί τα επιμελητήρια (ΤΕΕ, Οικονομικό επιμελητήριο, ΓΕΩΤΕ) δεν εγγράφουν ως μέλη τους αποφοίτους ΤΕΙ. Επαγγελματικά δικαιώματα χωρίς αλλαγή των νόμων που σχετίζονται με τις επαγγελματικές ενώσεις δεν υπάρχουν.
7. Όπως όταν η Βιομηχανική Σχολή της Θεσσαλονίκης ή του Πειραιά έγιναν Πανεπιστήμια την δεκαετία του 1980 και οι παλιοί απόφοιτοί τους είχαν τα ίδια δικαιώματα με τους νέους, έτσι θα πρέπει να γίνει και με τους αποφοίτους των Τ.Ε.Ι. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να θεσμοθετηθεί και η διαδικασία της επιμόρφωσης.
Θα μπορούσε κάποιος ως αντίλογο προς το αίτημα της Πανεπιστημιοποίησης να αντιτάξει ότι «τα ράσα δεν κάνουν τον παπά». Παρότι τον κάνουν, όπως είδαμε στην περίπτωση των διετών σχολών Δασκάλων, της Παντείου, των Βιομηχανικών Σχολών, της Χαροκόπειου Σχολής, που από ανυπόληπτες σχολές αναβαθμίστηκαν μόλις φόρεσαν το καλυμμαύκι που έλεγε Πανεπιστήμιο.
Αλλά ας δεχθούμε για την οικονομία της κουβέντας ότι «τα ράσα δεν κάνουν τον παπά», πράγμα το οποίο σημαίνει ότι ακόμα κι αν τα ΤΕΙ μετεξελιχθούν σε Πανεπιστήμια, το ΤΕΙ Ηπείρου για παράδειγμα σε Πανεπιστήμιο Ηπείρου, ο κόσμος θα λέει: Πανεπιστήμιο Ηπείρου , ξέρεις είναι το πρώην ΤΕΙ.
Πράγματι έτσι είναι, αλλά άλλο είναι να είσαι Πανεπιστήμιο και να διεκδικείς με τη δουλειά σου να καταξιωθείς και άλλον να θεωρείσαι κατώτερος μόνο και μόνο επειδή ονομάζεσαι ΤΕΙ, γιατί ακόμα και καλύτερος να είσαι δεν θα σου το αναγνωρίσει κανείς.
Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε κάτι για τη φυσιογνωμία των ΤΕΙ. Τα ιδρύματα δεν έχουν ως στόχο να «βγάζουν» μεσαία εξειδικευμένα τεχνικά στελέχη για τις ανάγκες της Ελληνικής Οικονομίας. Αν αυτός είναι ο σκοπός τους έπρεπε να διατηρήσουν την παλιά τους φυσιογνωμία όταν ήταν ΚΑΤΕΕ και να μην ενταχθούν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Τα εξειδικευμένα στελέχη σήμερα «βγαίνουν» από τις σχολές του ΟΑΕΔ, τα Δημόσια και ιδιωτικά ΙΕΚ και τα κάθε λογής Κολλέγια.
Τέλος δύο λόγια για την ΟΣΕΠ-ΤΕΙ. Ποιοί είναι αυτοί οι κύριοι, ποιόν εκπροσωπούν, πότε όλα αυτά τα χρόνια μέσα από τις Γ.Σ. των συλλόγων κάθε ιδρύματος αποφασίστηκε μία απεργία ή ο καθορισμός των αιτημάτων του κλάδου όπως κάνει το αντίστοιχο πανεπιστημιακό όργανο; Πρόκειται για την πιο συμβιβασμένη συνδικαλιστική «ηγεσία» με τις εκάστοτε εξουσίες, οι οποίοι ούτε καν ψιθυρίζουν την ανάγκη μετεξελίξεως των ΤΕΙ σε Πανεπιστήμια, αντιδρούν στη μετατροπή της βαθμίδας του Καθηγητή Εφαρμογών σε Λέκτορα, ενδιαφέρονται να «βολέψουν» με κάθε τρόπο τους μη προσοντούχους καθηγητές (χωρίς διδακτορικά) και επί της ουσίας θέλουν να επιστρέψουν τα ΤΕΙ στην εποχή των ΚΑΤΕΕ. Φτάνει πια.
Η Αρχή Διασφάλισης Ποιότητας (ΑΔΙΠ) στην Ανώτατη Εκπαίδευση, έδωσε πρόσφατα την έκθεσή της για την πρόοδο της αξιολόγησης στα 499 Τμήματα ΑΕΙ (ΤΕΙ και Πανεπιστημίων) καθώς και τα συμπεράσματά της από την όλη διαδικασία.
